Utopia e sipërmarrjeve në Tiranë

Më shqetëson shumë fryma prej Don Kishoti përsa i përket sipërmarrjës në Tiranë. Në fillim isha entuziast pasi po vija re shtimin e diversitetit në skenën teknologjike, por tani duke e parë në retrospektivë, është bërë komplet qesharake. Sipërmarrja e vetme e sukssesshme (ose që është në rrugë të mirë) është Dentem. Asnjë ‘startup’ i mirëfilltë në Tiranë nuk ka arritur të jetë më shumë sesa një vrimë në ujë.

Por këtu nuk është detyrimisht problemi. Ai qëndron në faktin që kemi shumë më tëpër aktivitete dhe programe sipërmarrjeje sesa vetë startup-e. Pa kritikuar ose gjykuar mbi cilësinë e tyre, lë t’i marrim më rradhë:

Business Magazine AlbaniaStartup Grind
GarazhiStartup Live
Java e InovacionitStartup Pirates
MyOfficeStartup Weekend
OfiçinaStartups.al
ProtikTalent Garden
Qendra RinoreYunus Social Business

Nuk kam ndërmend të shkoj në detaje këtu, por trendi është i qartë që frymëzohemi nga një utopi (ose pseudo utopi do thoja) si Silicon Valley në Kaliforni. Pikërisht kjo mendësi është problematika në këtë mes.

Do thoni ju “po të paktën po përpiqemi të ndryshojmë situatën“. Jo! Ju thjesht po luftoni simptomat. Të krijosh një ambient të përshtatshëm në Tiranë / Shqipëri për biznese do të thotë që si taksapagues ti e di ku, kur dhe sa taksa duhet të paguash. Nuk e di për ju, por preferoj të paguaj më shumë taksa në një proces të qartë që nuk ndryshon çdo ca muaj, sesa të hallakatesha nëpër burokracira administrative. Është e trishtë që duhet të iki në QKR 2-3x rradhazi pasi një punonjëse e cila i duket jeta monotone përton të më thotë që në fillim cilat dokumenta më nevojiten.

Mos të kesh mundësi të deklarosh shpenzimet e shërbimeve (si hosting ose freelancers) nga jashtë Shqipërie pasi do të klasifikoheshe si biznes me T.V.Sh. Këto dhe shumë më tëpër, të dashur ençrëprenërë janë arsyet pse gjërat nuk shkojnë dhe aq mirë këtu.Tjetër: Si freelancer duhet të mbaj patjetër një vend me qira. Po nëse preferoj të punoj nëpër lokale? Mëqë po flasim për sipërmarrjen: Si mund të deklaroj si shpenzim një biletë avioni të blerë onlinë me kartë krediti / debiti? Si janë menduar raste të tilla?

Pikërisht këtu duhet mëshuar. Tregtia online (e-commerce), niveli skandaloz i e-banking, rradhët e gjata në QKR, procesi burokratik për transferta ndërkombëtare etj. etj. etj.
Nuk mund të kemi lojtarë të suksesshëm kur sistemi vetë është jokompatibël. Siç thashë, duhet filluar nga rrënjet, jo nga gjethet.

Kalorës? Jo, do bëhëm sipërmarrës!

Lë të flasim pak për Ministrinë e Inovacionit. Sa shumë iniciativa janë mbështetur financiarisht nga Ministria ose programet e saj? Ku janë rezultatet e planit të kthimit të administratës shtetërore në sisteme open source? Në vend që t’i jap paratë e mia monopoleve si Microsoft, do preferoja shumë më tëpër të investohen në struktura të tjera më të vlefshme. Shumë njërëz nuk e kuptojnë këtë, por nësë ti paguan taksa, gjasat janë që paratë e tua aty përfundojnë.

Po AITA? Sa herë ka premtuar që do mbështesë financiarisht fituesit e aktiviteteve të ndryshme si Startup Live dhe Startup Weekend? I kanë marrë startupet në fjalë ato fonde?

Empty Room

Të gjitha këto aktivitete kanë shkaktuar dhe një konfuzion të paparë tek të rinjtë dhe dashamirësit e teknologjisë, pasi janë përzier dhe ngatërruar koncepte, ku asnjëri nuk di më ku të marrë pjesë, dhe shkon nga njëri vend të tjetri pa asnjë plan ose qëllim. Shumë skenë e trishtë për t’u parë.

Situata të ngjashme janë bllokues për një mjedis të shëndetshëm përsa i përket zhvillimit të tij. Në vend që të adresohen këto probleme, shpërndajmë citime nga Steve Jobs pseudo motivues duke u lutur që të ndodhin ndryshime.

Kjo është dhe arsyeja pse jam distancuar nga kjo skenë.

Një flluskë që do plasë në një moment. Mezi po pres.

 

 

  • Shume artikull i bukur Elio dhe besoj qe e pasqyron mjaft mire situaten sot. Me sa mund te kuptoj vete ti i ke hasur te gjitha keto veshtiresi dhe burakraci dhe c’eshte e verteta kur duhet te “verdallisesh” kaq shume per gjera koti sikur te “ikin” ai pasioni qe ke per startupin tend sepse te soset durimi. Nese duam qe ne Shqiperi te frymezojme startup duhet ndryshuar cdo gje ne kete drejtim. Duhen bere procedurat e shpejta dhe online ne menyre qe “entrepreneur-sat” te meren dhe te japin “energjine” e tyre ne idete inovative dhe jo neper zyra majtas djathtas!

    • Elio Qoshi

      Kjo eshte pjese e problemit, po Dorian 🙂

  • Klajd

    Elio jam shume dakort me problematiken qe ke sjelle ne vemendje.

    Une kam folur me disa njerez qe kane qene krijues te ekosistemeve ne vende te tjera me te zhvilluara se Shqiperia dhe pak a shume ajo qe thone eshte se eshte keto problematika i kalon cdo ekosistem qe eshte ne fazen e tij fillestare. Une per vete nuk do te isha me distancimin ne nivelin drastik qe ti paraqet. Sigurisht qe une zgjedh se si dhe ku dua te perfshihem apo te kontribuoj por distancimi i plote nga dikush qe eshte i interesuar per kete pjese te shoqerise mendoj se nuk eshte i shendetshem.

    Ne nje fare menyre ti ke krijuar nje bias dhe cfaredo lloj iniciative e re apo e vjeter qe te jete ti e klasifikon si te panevojsheme dhe se thjesht po luftojne simpotmat.

    Gjithashtu nuk jam dakort se duhet filluar nga rrenjet dhe jo nga gjethet aq me teper kur rrenjet ne kete rast jane te shtetit. Jo te gjithe kane deshire apo jane te afte te merren me rrenjet, kjo nuk do te thote se nuk mund te provojne te merren me gjethet.

    Ky eshte nje chicken and egg problem. Nga nje ane nuk ka startups sepse sic thua ti nuk ka nje ambient te pershtatshem, nga ana tjeter ambjentit nuk jane ndjen se nuk ka aq shume kerkese per ndryshim

    • Elio Qoshi

      Nuk jam dakord me pjesen e shtetit. Me ate logjike cfaredo lloj nisme qeveritare duhet te merrej e mireqene. Shembull i thjeshtezuar: protestat te parku i liqenit.

      Gjithsesi insistoj qe te jemi pak me te zgjuar se paraardhesit tane, pasi kemi privilegjin te mesojme nga ekosistemet e tjera qe kane kaluar ate faze para nesh dhe kane deshtuar para nesh. Nese situata eshte aq e qarte pse nuk mesojme nga keto mesime?

      Nuk mendoj qe jam “biased’ ne nivel te demshem pasi shumicen e gjerave i kam pare nga afer. Nese do flasim ne nivel personal (qe nuk ka qene qellimi i postimit) do thoja qe skena e sipermarrjeve ka ndikuar shume pak ne idealet dhe financat e mia. Per mua eshte nje indikator i egoizmit njerezor ku gjithsecili do te nisi dicka te re, por shume rrale t’i bashkohet dickaje ekzistuese.

      Kam kohe qe jam distancuar dhe pervec kontakteve te perbashketa, nuk me ka gjetur gje. Nuk e kuptoj pse njerezit cuditen per kete gje (nga ana tjeter shume mendojne dhe qe jam programues per ate pune por hajd mo).

  • Jetmira Allushi

    remember what i used to say about this over a year ago? great great fantastic article which should also be in english 😀

    • Elio Qoshi

      Thanks Jetmira! I will try to! (help is appreciated 😛 )